Co warto zobaczyć w Górach Świętokrzyskich?
Góry Świętokrzyskie należą do najstarszych gór w Polsce. Obejmują ciąg ułożonych równoleżnikowo pasm znajdujących się mniej więcej między Kielcami a Opatowem.
Są to góry niskie, o obłych grzbietach z wieloma wychodniami skalnymi. Swój krajobraz zawdzięczają bardzo wczesnemu wypiętrzeniu i następujących po nim zlodowaceniach, które wygładziły ich grzbiety. Pozostałością epoki lodowcowej są występujące w Paśmie Łysogór gołoborza.
Do niedawna za najwyższy szczyt Gór Świętokrzyskich uważany był główny wierzchołek Łysicy, na którym stoi krzyż. Jednak dokładne pomiary, który dokonano w 2018 r. wykazały, że wyższy o kilkadziesiąt centymetrów jest wierzchołek nazywany Agatą, Skałą Agaty lub Górą Agaty. Obecnie według tych pomiarów przyjmuje się, że główny szczyt Łysicy ma 613,31 m n.p.m., zaś Agata 613,96 m n.p.m.
Główna oś Gór Świętokrzyskich składa się z równolegle ułożonych pasm Dobrzeszowskiego, Oblęgorskiego, Wzgórz Tumlińskich, Masłowskiego, Łysogór i Pasma Jeleniowskiego. Na południe i północ od niego ciągną się niższe i krótsze pasemka, w dużej części porośnięte lasami. Najbardziej znana część Gór Świętokrzyskich to Łysogóry, pasmo o długości 25 km rozciągające się między Nową Słupią a Świętą Katarzyną. To właśnie tu znajduje się najwyższy masyw Łysicy oraz najbardziej znany szczyt Gór Świętokrzyskich Łysa Góra nazywana też Łyścem lub Świętym Krzyżem.
Większość grzbietów Gór Świętokrzyskich porośnięta jest lasami. Najcenniejsze z nich, nazywane Puszczą Jodłową znajdują się w Paśmie Łysogór. Tu także zobaczyć można słynne gołoborze na Łysej Górze oraz na Łysicy. Ze względu na swoje walory krajobrazowe i przyrodnicze Łysogóry oraz sąsiednie Pasmo Klonowskie objęte są ochroną Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Puszczę Jodłową opisywał w swoich książkach Stefan Żeromski, który dzieciństwo spędził w położonych u podnóży Gór Świętokrzyskich Ciekotach.
Góry Świętokrzyskie były od czasów starożytnych miejscem wydobycia i wytopu rud żelaza. Najwięcej dymarek odkryto w okolicach Nowej Słupi, gdzie znajduje się obecnie Muzeum Starożytnego Hutnictwa oraz skansen prezentujący życie w osadzie hutniczej. Z kolei po drugiej stronie Łysej Góry, na Przełęczy Huckiej działa niewielki skansen archeologiczny Osada Wczesnośredniowieczna.
Najbardziej znanym miejscem w Górach Świętokrzyskich jest Łysa Góra. Było to starożytne miejsce kultu przedchrześcijańskiego, na którym w XI w. wybudowano klasztor benedyktynów. Przechowywane w nim relikwie Drzewa Krzyża Świętego dały popularną nazwę szczytowi, a także całym górom. Obecnie klasztor jest znanym celem dla pielgrzymek i turystów, a z jego wieży podziwiać można wspaniałe panoramy, które przy dobrej widoczności obejmują nawet szczyty Tatr.
